بررسی برخی وی‍ژگی های اکولوژیکی گونه zygophyllum atriplicoides(قیچ)در برخی مناطق نیمه خشک استان اصفهان

یکی از مهمترین مسائل در مدیریت مراتع مناطق خشک و نیمه خشک، فراهم کردن اطلاعات جامع در مورد گونه های کلیدی و نیازمندی های رویشگاه آن هاست. هر گونه گیاهی در رویشگاه خود رابطه تنگاتنگی با عوامل زنده و غیر زنده رویشگاه برقرار کرده و تغییرات هر یک از این عوامل تأثیری چشمگیر بر رشد و استقرار آن گونه دارد. تأثیرگذارترین عوامل بر رشد و استقرار گیاهان، عوامل مربوط به خاک، اقلیم و فیزیوگرافی منطقه رویشگاه است. قیچzygophyllum atriplicoides از گیاهان بومی مراتع ایران است و در بخش وسیعی از کشور می روید. یکی از رویشگاه های اصلی این گونه، مناطق نیمه خشک استان اصفهان است. در مطالعه حاضر سه رویشگاه قیچ در استان اصفهان شناخته شده، جمع آوری اطلاعات گیاهی به روش نمونه برداری تصادفی طبقه بندی شده انجام شد. به این ترتیب که هر منطقه رویشی بسته به تراکم گیاه در عرصه به سه طبقه قوی، متوسط و فاقد قیچ تقسیم شده و در هر طبقه نمونه برداری تصادفی انجام شد. سپس برای هر طبقه بیست پلات 400 متر مربعی در نظر گرفته شد.در هر پلات علاوه بر شیب و ارتفاع از سطح دریا به عنوان ویژگی عمومی؛ تعداد قیچ، سطح تاج پوشش قیچ ها و ارتفاع متوسط قیچ ها محاسبه شد. نمونه های خاک از دو عمق 0-25 و 25-50 سانتیمتری خاک دقیقاً از پای بوته ها برداشت گردید. اطلاعات هواشناسی چهارده ایستگاه هواشناسی نیز جهت تعیین ویژگی های اقلیمی رویشگاه های مورد بررسی قیچ، جمع آوری و فاکتورهای اقلیمی برای سه منطقه، محاسبه شد. در آزمایشگاه خاک شناسی مقادیر اسیدیته، هدایت الکتریکی، آهک، گچ، کلسیم، منیزیم، سدیم، درصد سنگریزه و بافت خاک محاسبه شد. به منظور انجام مطالعات ظهور شناسی بر روی گونه مورد نظر نیز در منطقه موته هر یک ماه یک بار، عکس برداری از مراحل رشد گیاه انجام گرفته و زمان وقوع وقایع حیاتی گیاه مانند جوانه زنی، ظهور برگ، گل دهی، میوه دهی، ریزش برگ ها، ریزش بذرها و خواب گیاه یادداشت شد. سپس درصد کانال های رنگی عکس ها (rgb) استخراج و تغییرات رنگ برگ، ساقه و میوه گیاه به صورت جداگانه مورد تحلیل قرار گرفت. آنالیزهای آماری از قبیل میانگین گیری، همبستگی ساده، رگرسیون و رج بندی بر روی نتایج آزمایشگاهی و داده های صحرایی اعمال گردید و ارتباط خاک، اقلیم و عوامل فیزیوگرافی با پارامترهای گیاهی سطح تاج پوشش، تراکم و ارتفاع متوسط گیاه بررسی شد. نتایج حاصل از تحقیق حاضر نشان داد که اقلیم هر سه منطقه نیمه خشک به روش دومارتن بوده و متوسط بارش در این مناطق 140 میلیمتر است. مهمترین عوامل تأثیر گذار بر رویش قیچ ها میزان منیزیم، کلسیم و درصد اشباع خاک بوده و مهمترین محدود کننده های رشد قیچ ها نیز میزان سدیم، نسبت جذب سدیم، درصد سدیم تبادلی، آهک و گچ خاک بوده اند. ارتفاع از سطح دریا با ارتفاع گیاهان رابطه مثبت نشان می دهد. نتایج داده های ظهورشناسی نشان می دهد که جوانه های این گیاه از اواخر اسفند شروع به رشد کرده و ریزش برگ ها تا شهریور ماه ادامه می یابد. گلدهی در فرودین و اوج میوه دهی در اردیبهشت است. رسیدن بذرها در خرداد ماه است و ریزش آن ها در تیرماه انجام می شود. بین موسم پدیده های مهم گیاهی با فاکتورهای آب و هوایی مانند بارش و دما ارتباط معینی دیده می شود.